SZOK! Katastrofa budowlana w sercu Torunia? Pękają fundamenty Domu Kopernika!

Dom Mikołaja Kopernika w Toruniu w poważnych tarapatach! Fundamenty zabytku pękają, a eksperci biją na alarm. Co się dzieje pod historycznym budynkiem i czy grozi mu zawalenie?

Pękające fundamenty, zapadliska, wilgoć – co dzieje się z Domem Kopernika?

To może być największy kryzys w historii toruńskiego muzealnictwa. Dom Mikołaja Kopernika – jeden z najważniejszych zabytków w mieście – ma poważne problemy konstrukcyjne. Pękające fundamenty, osiadanie gruntu i groźne zapadliska pod budynkiem wywołują coraz większy niepokój.

Pierwsze niepokojące oznaki pojawiły się kilka miesięcy temu. Z każdym tygodniem sytuacja się pogarszała – ściany oficyny budynku zaczęły pękać. Pomieszczenie zostało natychmiast wyłączone z użytkowania, a specjaliści podjęli pilne działania ratunkowe.

 – Muzeum Okręgowe w Toruniu po zaobserwowaniu znacznych pęknięć w ścianie południowej oficyny w kamienicy, na poziomie piwnicy, rozpoczęło działania związane przede wszystkim ze wstępnym rozpoznaniem  problemu, opracowaniem sposobu zabezpieczenia i zabezpieczeniem w trybie pilnym przed dalszą degradacją. Pierwszym działaniem było zdemontowanie szklanych ekranów w sali edukacyjnej i odsłonięcie ściany w celu jej monitorowania 

–  mówi Aleksandra Mierzejewska, dyrektor Muzeum Okręgowego w Toruniu.

Ziemia pod Domem Kopernika od lat jest niestabilna

Jak podaje toruński magistrat, problem nie jest nowy. Już w latach 70. XX wieku zauważono, że pod historycznym budynkiem występują zapadliska. Wykonane na przestrzeni lat ekspertyzy wskazują na nieprzewidywalną strukturę gruntu, a także na istnienie podziemnych cieków wodnych, które mogą powodować wymywanie ziemi spod fundamentów.

Eksperci firmy GEOTECHNICA sp. z o.o., która w październiku 2024 r. przeprowadziła badania geotechniczne, wskazali na wyjątkowo niepokojące zjawiska. Grunt pod budynkiem to luźne osady nasypowe, które od wieków podlegają naturalnej kompaktacji i rozpadowi. Zjawisko dodatkowo pogłębia się przez zmienne warunki wilgotnościowe i temperaturę – zwłaszcza różnice pomiędzy ogrzewanym wnętrzem budynku a chłodnym gruntem na zewnątrz.

Czy Dom Kopernika może się zawalić? Ratunkowe działania w toku

Zagrożenie było na tyle poważne, że Muzeum Okręgowe w Toruniu natychmiast podjęło działania zabezpieczające. Zdemontowano szklane ekrany, by dokładnie monitorować pęknięcia, wykonano dodatkowe odwierty i inwentaryzację murów, a także rozpoczęto stały nadzór nad strukturą budynku.

W listopadzie 2024 r. wprowadzono system stałego monitorowania pęknięć przy użyciu szczelinomierzy. W międzyczasie zastosowano tymczasowe podpory ścian i wyłączono z użytkowania pomieszczenia zagrożone dalszym osiadaniem. W styczniu 2025 r. wzmocniono fundamenty specjalnymi mikropalami, aby ustabilizować konstrukcję.

– Obecnie stan ściany jest stabilny i Muzeum przygotowuje się do wykonania kompleksowej dokumentacji – konserwatorskiej, konstrukcyjnej i budowlanej. Dokumentacja określi przyczyny powstania szczelin i zapadlisk, zakres prac naprawczych i niezbędne koszty – mówi dyrektor Muzeum Okręgowego, Aleksandra Mierzejewska. – W opinii konstruktorskiej wskazano konieczność kompleksowych badań na dziedzińcu, przy ścianie fundamentowej i w rejonie muru granicznego.

Co dalej z zabytkiem? Miasto i konserwatorzy szukają rozwiązań

Gmina Miasta Toruń przeznaczyła na działania ratunkowe 72 340 zł, ale to dopiero początek. Konieczne będzie opracowanie pełnego planu naprawczego, który obejmie m.in. zabezpieczenie fundamentów, odprowadzenie wód opadowych, a także gruntowne prace budowlane.

Sprawą zajmują się już wojewódzcy i miejscy konserwatorzy zabytków, a także Prezydent Miasta Torunia i Rada Dziedzictwa Kulturowego.

Nie można również zapominać o wartości historycznej tego miejsca. W trakcie przyszłych prac planowane są badania archeologiczne – dotychczasowe odkrycia wskazują, że pod budynkiem mogą kryć się pozostałości dawnych drewnianych konstrukcji i średniowiecznych zabudowań.

Tykająca bomba?

Na razie sytuacja została opanowana, ale pytanie pozostaje: na jak długo? Jeśli kolejne ekspertyzy potwierdzą obawy, konieczne mogą być znacznie poważniejsze prace zabezpieczające. A to oznacza wielkie koszty i potencjalne zamknięcie jednego z najważniejszych toruńskich zabytków na dłuższy czas.