Prowadzisz swoją działalność gospodarczą. Musisz to wiedzieć

Brak jasnych regulacji, mnogość interpretacji. To niestety w dalszym ciągu problemy, z którymi muszą stykać się osoby prowadzące działalność gospodarczą. Powyższe spostrzeżenie zyskuje na aktualności na gruncie ubezpieczeń społecznych.

Przepisy regulujące kwestie podlegania ubezpieczeniom oraz prawa do świadczeń są często bardzo złożone, zawierają liczne odwołania, w konsekwencji zdarza się, że organy rentowe z różnych miejscowości różnie interpretują ten sam przepis. Jeden błąd, drobne z pozoru niedopatrzenie może mieć bardzo poważne konsekwencje. O trafności powyższego mogą niestety przekonać się po urodzeniu dziecka osoby prowadzące działalność gospodarczą.

Podstawowe zasady

Osoby prowadzące własną działalność gospodarczą podlegają obowiązkowo ubezpieczeniu emerytalnemu oraz rentowemu. Zobowiązane są również opłacać składkę zdrowotną. Przedsiębiorcy mają prawo na zasadzie dobrowolności przystąpić do dobrowolnego ubezpieczenia chorobowego. Do takiego ubezpieczenia można przystąpić wyłącznie na swój wniosek. Wniosek ten (poza literalnie oznaczonymi wyjątkami) nie wywoła skutków wstecz (np. nie można 1 września zadeklarować, że chcemy być ubezpieczeni od 1 sierpnia).

Jeżeli w okresie podlegania ubezpieczeniu chorobowemu urodzi się dziecko, można wystąpić o przyznanie zasiłku macierzyńskiego.

Zasiłek macierzyński a kwestia składek

Okres pobierania zasiłku macierzyńskiego podlega szczególnej regulacji.

Po pierwsze, w tym czasie składki na ubezpieczenia emerytalne i rentowe finansuje w całości budżet państwa.

Przedsiębiorcza mama pobierająca zasiłek macierzyński powinna jednak opłacać składkę na ubezpieczenie zdrowotne. Ale i od tej reguły istnieje korzystny wyjątek. Od 1 stycznia 2016 r. uległy zmianie przepisy ustawy o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych. Została wprowadzona dodatkowa ulga – z obowiązku opłacenia składki na ubezpieczenie zdrowotne zwolnieni są przedsiębiorcy pobierający zasiłek macierzyński w wysokości nieprzekraczającej miesięcznej kwoty świadczenia rodzicielskiego (aktualnie jest to kwota 1.000 zł).

Co ważne, w okresie pobierania zasiłku macierzyńskiego nie podlegamy ubezpieczeniu chorobowemu. Interpretacja przepisów w tym zakresie nie jest do końca klarowna, ale z pewnością można przyjąć, że w tym okresie nie możemy zgłosić się do dobrowolnego ubezpieczenia chorobowego.

Przykre konsekwencje

Dlaczego opisana powyżej sytuacja prawna może okazać się groźna?

Otóż jeśli po zakończeniu okresu pobierania zasiłku, przedsiębiorcza mama stanie się niezdolna do pracy (np. na skutek choroby lub kolejnej ciąży) sporną może się okazać kwestia jej prawa do zasiłku chorobowego. Bardzo często zdarza się, że ZUS odmawia prawa do świadczeń, pozostawiając ubezpieczonych w bardzo trudnej sytuacji.

ZUS tego rodzaju sytuacje interpretuje w sposób bardzo surowy. ZUS stosuje następujący schemat myślowy:

- w okresie pobierania zasiłku macierzyńskiego przedsiębiorcy nie podlegają ubezpieczeniu chorobowemu

- skoro tak, to po zakończeniu pobierania zasiłku, jeśli przedsiębiorca chce do chorobowego przystąpić, to ma obowiązek złożyć w tym przedmiocie wyraźny wniosek

- jeśli po zakończeniu macierzyńskiego takiego wniosku nie złożył, to znaczy, że ubezpieczeniu chorobowemu nie podlega (!)

- jeśli się po tym czasie rozchorował – przykro nam – ale zasiłku chorobowego nie będzie.

Jak zapobiegać problemom, jak sobie z nimi radzić?

Reasumując, wzorcowo, przedsiębiorcze mamy powinny podjąć następujące kroki:

uzyskując prawo do zasiłku macierzyńskiego powinny z właściwą datą wyrejestrować się z ubezpieczeń ( w tym z dobrowolnego ubezpieczenia chorobowego);

równocześnie powinny zadeklarować przystąpienie do ubezpieczenia zdrowotnego;

po zakończeniu pobierania zasiłku powinny z kolei wyrejestrować się z ubezpieczenia zdrowotnego oraz równocześnie na nowo zgłosić się do ubezpieczeń emerytalnego, rentowego, zdrowotnego oraz na zasadzie dobrowolności także do ubezpieczenia chorobowego.

W takiej sytuacji, gdy po zakończeniu macierzyńskiego przytrafi się niezdolność do pracy, ZUS nie będzie miał podstawy, by kwestionować nasze prawa i wypłaci zasiłek. .

Co jeśli jednak nie dopełniliśmy tych powinności i ZUS odmawia prawa do zasiłku chorobowego?

Na pewno nie należy załamywać rąk. W praktyce (w zależności oczywiście od okoliczności danej sprawy) możliwe jest obronienie tezy, że brak wyrejestrowania oraz ponownego przystąpienia do ubezpieczeń w związku z macierzyńskim, wcale nie wyklucza nas z dobrowolnego ubezpieczenia chorobowego. Każdy taki przypadek należy jednak oceniać indywidualnie.

Marcin Ciesielski, prawnik z Torunia