Czarne chmury nad Uberem

Podczas gdy debatę publiczną ostatnimi czasy zajmuje głównie postać Antoniego Macierewicza i najnowsze „Ucho Prezesa” w ostatnich tygodniach przebiły się do mediów newsy o rzekomym uregulowaniu przez rząd działania Ubera i całego sektora sharing economy.

Z pewnością będzie to miało większy wpływ na życie przeciętnego Kowalskiego od popularnego kabaretu (przy całym szacunku dla świetnej gry aktorskiej i poczucia humoru obsady serialu, które jest znakomite), a i stanowi bardzo ciekawy punkt wyjścia do rozważań na temat rynku, innowacji i postępu. Może więc warto chwilę pochylić się nad sprawą?

Sharing economy (z ang. ekonomia współdzielenia) to pojęcie coraz bardziej odciskające piętno na życiu codziennym w Polsce i na Świecie. W dużym skrócie: chodzi o wykorzystanie swoich prywatnych zasobów do tego, by po godzinach na nich zarabiać, użyczając ich za opłatą obcym osobom. Mogą to być mieszkania, samochody, jedzenie itd. Cały proces ułatwia powszechność internetu i możliwość komunikacji na bezprecedensową w historii ludzkości skalę.

By nie poruszać się w sferze wyłącznie teoretycznej warto podać kilka przykładów usług z zakresu ekonomii współdzielenia. Najbardziej znaną aplikacją, taki proceder umożliwiającą jest Uber. Działa on na bardzo prostej zasadzie: po zdobyciu licencji kierowcy każdy może zastąpić taksówkarza, instalując aplikację i w wolnej chwili podwożąc, posługujących się tą samą aplikacją klientów. Zyskami dzieli się z firmą.

Dość popularny jest również BlaBla Car - aplikacja umożliwiająca wyszukanie ofert podwiezienia cudzym samochodem w inny zakątek Polski czy Europy, na Zachodzie coraz więcej osób korzysta z Airbnb'a, który pozwala wyszukać oferty mieszkań, apartamentów i hoteli. Przykłady można długo mnożyć, usługi tego typu rozwijają się jak grzyby po deszczu.

Na zjawisku sharing economy korzystamy my - konsumenci, otrzymując do wyboru więcej bardziej komfortowych lub tańszych możliwości przewozu czy akomodacji. Usługi z zakresu ekonomii współdzielenia mają to do siebie, że na ogół są banalnie proste w użyciu i przejrzyste (jak Uber, gdzie po przejeździe dostajemy na maila skan z GPS z zaznaczoną przejechaną przez nas trasą). Trzymając się już przykładu transportu: korzyści mogą mieć również wymiar pozaekonomiczny: powszechność i popularność usług takich jak Uber ogranicza ilość samochodów na drogach i poziom emisji CO2. O poziomie zakorkowania miast nie wspominając.

Nie wszyscy oczywiście to tego typu wynalazków podchodzą entuzjastycznie. I nie jest to nowe zjawisko w historii świata. W XIX wiecznej Wielkiej Brytanii ruch ludystów stał się na tyle agresywny i samowolny, iż wrogowie postępu technologicznego potrafili regularnie włamywać się do fabryk i niszczyć złowrogie maszyny, które obwiniali o wszelkie zło tego świata. Problem udało się opanować dopiero po ogłoszeniu przez Izbę Gmin kary śmierci za podobne ekscesy. Na całe szczęście obecnie nie mamy do czynienia z przemocą na aż taką skalę, choć niejednokrotnie zdarzały się przypadki ataków na kierowców Ubera przez rozwścieczonych kierowców taksówek, którzy za swoją konkurencją delikatnie mówiąc nie przepadają. Oczywiście to zjawiska absolutnie niedopuszczalne i prymitywne, na szczęście póki co o dość incydentalnym charakterze. Przemoc jest zaprzeczeniem idei rynkowej konkurencji.

Przykład reakcji taksówkarzy jest tutaj o tyle interesujący, co typowy. Postęp technologiczny bowiem siłą rzeczy wymusza zanikanie pewnych zawodów. W XVIII wieku konie zastąpiły maszyny parowe, a kowale stali się inżynierami. Kilkadziesiąt lat później, gdy na rynek weszły pierwsze samochody i popularny zaczął się stawać transport lotniczy, znowuż to koleje były w odwrocie.

Być może teraz przyszedł czas zanikania tradycyjnych usług przewozowych na rzecz Ubera czy BlaBlaCara? Nie byłoby to w każdym razie nic niepożądanego, ani zaskakującego. Problem zaczyna się gdy pewne grupy lobbują za regulacjami, mającymi na celu postęp zatrzymać i gdy co gorsza rząd im ulega. Przypomina to trochę donkichotowską walkę z wiatrakami, na której tracą wszyscy, poza owymi grupami interesu.

Pytanie jak długo i z jakim skutkiem można z wiatrakami walczyć i cytując jednego z prezydenckich doradców „zatrzymywać postęp”? Wyobraźmy sobie, że rząd Jej Królewskiej Mości 150 z kawałkiem lat temu uległby naciskom ludystów i na przykład zakazał wykorzystywania maszyny parowej. W jakim stadium rozwojowym by dzisiaj była Wielka Brytania?

W gruncie rzeczy wszystko sprowadza się do klasycznie liberalnej definicji roli państwa: powinno ono umożliwiać ludzkie działanie, a nie w nie wedle uznania ingerować i utrudniać. Być sędzią, nie dwunastym graczem na boisku (z uprawnieniami większymi od 22 pozostałych). Oczywiście możemy wzorować się na Danii i Ubera zakazać. Pozbawimy tym samym kierowców możliwości zarobienia, a klientom odbierzemy wygodną i komfortową alternatywę dla innych form transportu. Możemy też wziąć przykład z Estonii, która usługi typu ride-sharing zalegalizowała i umożliwiła funkcjonowanie w świetle prawa, dostosowując się do zmieniających się trednów rynkowych, zamiast z nimi na siłę walczyć.

Bo i czy jest sens walczyć z wiatrakami? Czy warto zwalczać usługi, które tworzą nowe miejsca pracy i możliwości dla konsumentów? Z tymi pytaniami pozwolę sobie Szanownego Czytelnika zostawić.