Nie miał firmy, ale ogromne długi. Ogłosił upadłość. To oznaczało...

 Przedsiębiorcy (np. spółki, osoby prowadzące działalność gospodarczą pod własnym nazwiskiem) w określonych prawem przypadkach mają prawo ogłosić upadłość. Co to oznacza w praktyce?

Najogólniej mówiąc, procedura ta ma dwa podstawowe cele. Po pierwsze, w ramach postępowania upadłościowego mogą zostać stworzone warunki pozwalające na całkowitą spłatę zadłużenia. Po drugie, pomyślnie przeprowadzone postępowanie, ma zwiększać szanse na zachowanie firmy, kontynuowanie jej działalności, w tym na uratowanie miejsc pracy.

Nie wszyscy zdają sobie jednak sprawę, iż od niedawna, z podobnej możliwości mogą skorzystać również osoby nieprowadzące działalność gospodarczej (konsumenci).

Wraz z końcem roku 2014 r. weszły bowiem w życie przepisy zmieniające ustawę Prawo upadłościowe i naprawcze. Wprowadzona została tym samym w życie instytucja tzw. upadłości konsumenckiej.

Czym jest upadłość konsumencka

Upadłość konsumencka to procedura sądowa, rodzaj postępowania przewidziany dla konsumentów, którzy stali się niewypłacalni. W rozumieniu ustawy, z niewypłacalnością mamy do czynienia wówczas, gdy dłużnik utracił zdolność do wykonywania swoich wymagalnych zobowiązań.

Postępowanie upadłościowe względem konsumenta można prowadzić nawet wtedy, gdy dłużnik ma tylko jednego wierzyciela (np. tylko jedną pożyczkę, której nie jest w stanie spłacać).

Upadłość konsumencka otwiera możliwość uwolnienia konsumenta od długów. Pod warunkiem spełnienia określonych w ustawie przesłanek możliwe jest wydanie przez sąd postanowienia o umorzeniu zobowiązań konsumenta.

Postępowanie upadłościowe chroni również w pewnej mierze interesy wierzycieli – otwiera im szansę na odzyskanie zadłużenia dotąd trudno ściągalnego.

Jak to wygląda w praktyce

Wszczęcie postępowania upadłościowego wymaga złożenia wniosku do właściwego sądu (w Toruniu, tego rodzaju sprawy rozpoznaje Sąd Rejonowy, Wydział V Gospodarczy). Postępowanie upadłościowe nigdy nie zostanie wszczęte przez sąd z urzędu, uruchomienie tej procedury wymaga więc konkretnych działań z naszej strony.

Ogłoszenie upadłości nie następuje w sposób automatyczny. Każda sprawa musi zostać dokładnie zbadana. Sąd, po analizie danych zawartych we wniosku, rozstrzygnie czy upadłość może być ogłoszona. Od czego to zależy?

Nasz wniosek nie zostanie uwzględniony m.in. w następujących przypadkach:

- doprowadziliśmy do swojej niewypłacalności lub istotnie zwiększyliśmy jej stopień umyślnie lub wskutek rażącego niedbalstwa (np. celowo zaciągaliśmy zobowiązania na używki, wiedząc że nie mamy szans ich spłacić)

- w okresie ostatnich dziesięciu lat przed dniem złożenia wniosku prowadzono przeciwko nam tego rodzaju postępowanie (mówiąc obrazowo: skorzystaliśmy już z tej szansy i nie wyciągnęliśmy wniosków), chyba że przeprowadzenie postępowania jest uzasadnione względami słuszności lub względami humanitarnymi.

Skutki ogłoszenia upadłości

Od momentu ogłoszenia postanowienia o ogłoszeniu upadłości, istotnie zmienia się nasza sytuacja prawna i majątkowa. Najważniejsze następstwa ogłoszenia upadłości są następujące:

- wstrzymane zostają dotychczas prowadzone postępowania egzekucyjne i sądowe;

- cały nasz majątek zostaje spisany, oszacowany i staje się tzw. masą upadłości. Zarządza nią syndyk.;

- do masy upadłości wejdzie również nasze wynagrodzenie za pracę (poza kwotą wolną od zajęcia). Powyżej kwoty zwolnionej, będzie więc wypłacane bezpośrednio do syndyka;

- od momentu ogłoszenia upadłości, wszelkie nasze decyzje majątkowe mogą mieć wpływ na dalszy tok postępowania (np. zawarcie umowy, które pogorszyło naszą zdolność do spłaty zobowiązań może zniweczyć postępowanie);

- ustalana jest lista wierzycieli oraz – najczęściej – plan spłaty.

Plan spłaty to kluczowy element prowadzonego postępowania. W ramach takiego planu określa się – w jakim zakresie i czasie (nie dłuższym jednak niż trzydzieści sześć miesięcy), upadły konsument jest obowiązany spłacać zobowiązania oraz jaka część długów zostanie umorzona po wykonaniu tego planu.

Ustalając plan spłaty wierzycieli, sąd uwzględni:

- nasze możliwości zarobkowe (a więc nie tylko obecne dochody, ale dochody, które mamy możliwość faktycznie uzyskiwać, przy założeniu, że będziemy się starać)

- fakt, iż mamy na utrzymaniu bliskich

- wysokość nieuregulowanych długów oraz – co bardzo ważne - realność ich spłaty.

Plan spłaty nie może zmierzać do obciążenia konsumenta zobowiązaniami, którym nie ma szans sprostać. Sąd, ustalając docelową wersję planu, w dużej mierze będzie kierował się ostatnią z podanych przesłanek, a więc realnością spłaty. Plan ma być przede wszystkim możliwy do wykonania.

Finał postępowania

Po wykonaniu przez upadłego obowiązków określonych w planie spłaty sąd wydaje postanowienie o stwierdzeniu wykonania tego planu. Równocześnie następuje umorzenie zobowiązań upadłego konsumenta powstałych przed dniem ogłoszenia upadłości.

Od powyższego istnieje jednak wyjątek. Umorzeniu nie mogą ulec m.in. następujące zobowiązania:

- alimenty

- renty z tytułu odszkodowania za wywołanie choroby, niezdolności do pracy, kalectwa lub śmierci,

- kwoty orzeczone w postępowaniu karnym (kary grzywny, kwoty wynikające z orzeczonych środków karnych lub probacyjnych, kwoty obejmujące naprawienie szkody itd.);

- długi, które konsument celowo zataił w postępowaniu upadłościowym (jeżeli dany wierzyciel nie brał udziału w sprawie).

Poza pewnymi wyjątkami, skutek w postaci umorzenia długów nie nastąpi, jeżeli plan spłaty wierzycieli nie został przez nas zrealizowany.

Podsumowanie

Postępowanie upadłościowe to nie tylko prawne narzędzie dające szanse na uregulowanie kwestii niespłaconych zobowiązań. To przede wszystkim środek dający dłużnikom możliwość rozpoczęcia życia nowo, z czystą kartą. Nie będzie przesadzonym stwierdzenie, iż już samo rozpoczęcie procedury upadłości konsumenckiej, samo złożenie wniosku, pozwala dłużnikowi poczuć, że odzyskał kontrolę nad swoim życiem, dać nową nadzieję na przyszłość i solidny impuls do działania.

Pamiętajmy jednak przy tym, iż postępowanie upadłościowe jest z istoty rzeczy procedurą dość sformalizowaną. Konsument, formułując swój wniosek powinien w sposób kompleksowy i precyzyjny przedstawić i wykazać wszystkie wymagane przepisami okoliczności. Opisane powyżej korzyści, powinny stanowić jednak wystarczającą motywację do zmierzenia się z tymi trudnościami.

Na marginesie należy dodać, że osoby ubogie, mają szansę na uzyskanie wsparcia w postaci zwolnienia z kosztów sądowych, a nadto z przywileju w postaci pełnomocnika ustanowionego z urzędu ma koszt Skarbu Państwa. Rolę pełnomocnika z urzędu pełnić będzie prawnik dobrany przez sąd.

Co jednak ważne, we wniosku o ustanowienie takiego pełnomocnika z urzędu mamy prawo przedstawić własne sugestie. Możemy np. wskazać, ze naszym życzeniem jest to, by rolę naszego pełnomocnika pełnił darzony przez nas zaufaniem, podany przez nas z imienia i nazwiska radca prawny lub adwokat.

Marcin Ciesielski, radca prawny